मोहिनी एकादशी व एकादशी व्रताचे माहात्म्य : २२ मे २०२१

श्रीगणेशाय नमः ॥ युधिष्ठिर म्हणाला श्रीकृष्णा । हे परम निधाना जनार्दना । ऐकुनी वरूथिनी महिम्ना। धन्य-धन्य झालो मी ।।१ । आता वैशाख शुक्ल पक्षात । जी एकादशी क्रमप्राप्त । तिच्याविषयीची समस्त । व्रतकथा ती सांगावी ।।२।। कळू दे मजला तिचे नाव । व्रतविधी पुण्यप्रभाव । कथानक फलप्राप्ती अपूर्व । सांग त्वरित सखया रे ।।३।। श्रीकृष्ण म्हणाला धर्माप्रत । तुझी उत्कटता पाहुनी येथ । आनंद वाटतो मज निश्चित । अससी उत्तम श्रोता तू ।।४।। पूर्वी रामाने वसिष्ठ क्रषीला । हाच होता प्रश्न केला । उत्तरादाखल त्या समयाला । केले निरूपण सद्भावे ।।९॥ तेव्हा त्याने दाशरथाला । जो कथाभाग सांगितला । तोच कथन करितो तुजला। श्रवण करी आदरे ।।६।। रामचंद्र म्हणाला वसिष्ठाप्रती। हे भगवन् । सर्वज्ञमूर्ती । कृपा करुनी मजवरती । आस एक ती पुरवावी ।।७।। जेणेयोगे पातके समस्त । जळुनी दुःख होईल नष्ट। असे एखादे उत्तम व्रत । सांगा मजला गुरुवर्या ।।८।। सीता विरहाने पोळलो। नाना दुःखांते पावलो । अति अगतिक त्रस्त झालो । व्याकुळलो कितिकदा ।।९।। जी दुःखे भयंकर । मी भोगली खरोखर । ती सामान्य जन इतर । कैसे सहन करतील ।।१०।। त्या दुःखांच्या भीतिपोटी। उपाय पुसतो तुम्हांप्रती। तुम्ही कृपाळू प्रेममूर्ती । सांगा काही त्याविषयी ।।११।। वसिष्ठ म्हणाले श्रीरामा रघुकुलभूषणा पुरुषोत्तमा। तब करुणेसी नाही उपमा । बरवा प्रश्न केलासी ।।१२।। असे नैष्ठिक तव मती। तन्नामे मानव उद्धरती। तरीही कल्याण हेतू चित्ती । उपाय पुसतो मजलागी ।।१ ३ ।। जाणतो तुझे हृद्त । म्हणुनी निश्चये पुरवीन हेत । सर्वपावक असे व्रत । सांगतो मी रघुराया ।।१४।। वैशाख शुक्ल एकादशी तिथी । ‘मोहिनी’ नामे प्रसिद्ध जगती। तुझ्यासम पुरुषांनी ती। अवश्य करावी श्रद्धेने ।।१५।। या व्रताचा प्रभाव श्रेष्ठ । भस्म होती पापपर्वत । दुःख मोहजाल समस्त । नष्ट ध्वस्त लवलाही ।। १६ ।। हे मम सत्य वचन । ध्यानी घ्यावे रघुनंदन । त्याविषयीची कथा पावन । तीही सांगतो तुजलागी ।।१७।। ही अत्यंत शुभंकरी । शीघ्रफलदायी उपकारी । एकाग्र श्रवणे सत्वरी । जळती महापातके |१८ ।। सरस्वती नदीच्या काठी। भद्रावती नगरी होती। सर्वदूर तिची ख्याती। रम्य समृद्ध विस्तीर्ण ।।१९|| राजा चंद्रवंशोत्पन्न । त्याचे नाव द्युतिमान । रणगाजी धैर्यवान । राज्य करीतसे न्यायाने ।।२० ।। याच उत्तम नगरीत । एक धनिकही होता राहत । धनपाल नामे तो प्रख्यात । व्यापार उदीम करीतसे ।।२१ ।। शांत सुस्वभावी वाणी। होता पुण्यवान सद्वर्तनी धनधान्य विपुलता त्याच्या सदनी । धर्मकृत्येही करीतसे ।।२२।। पाणपोया अन्नदान । देवालयांचे निर्माण । घाट शाळा सरोवरे छान । बांधियली कित्येक ।।२३।। विष्णुभक्तीत सदा रत। असा वैश्य तो सदगृहस्थ । प्रपंचही करी नीट । होते पाच पुत्र तया ।॥२४।। सर्वांत ज्येष्ठ तो सुमना । द्युतिमान मेधावी अन्य जाणा । सुकृती तो चतुर्थस्थाना । पाचवा धृष्टबुद्धी पां ।।२५।। यांतील पहिले चारही सुत। राहती सदा पितृआज्ञेत । परी धृष्टबुद्धी कनिष्ठ । महापातकी निपजला ।।२६।। तो जुगारादी व्यसनांत। होता आसक्त अत्यंत । जारपणात पटाईत । राही वेश्यागृही सदा ।।२७।। परस्त्रियांशी व्यभिचार । करी पातके भयंकर । देव अतिथी विप्र पितर । नच जुमानी कोणाते ।।२८।। मद्यपान अभक्ष्यभक्षण । कुसंगतीत रममाण। सदा अन्यायी त्याचे वर्तन । उधळी पितृद्रव्याते ।।२९।। हात घालुनी वेश्याकंठी । उभा राही तिठ्यावरती। आपुल्या आचरणे ती। सारी इभ्रत ‘घालविली।। ३० ।। त्याच्या रूपाने घराण्यावर । होते अरिष्ट खरोखर । जेव्हा साहवेना तो प्रकार । त्यागिले जन्मदात्यांनी ।। ३१ । बंधुगणांनी संबंध तोडले । आप्तांनीही नच पुसले । तरीही नच डोळे उघडले । ना सुधारले आचरण ।।३२।। दुर्व्यसनांची मगरमिठी । नच सुटली कदापि ती । धृष्टबुद्धीने पुढती। विकले अलंकारांते ।।३३।। जेव्हा जवळचे द्रव्य संपले। वेश्यांनी तया हाकलले । मित्रजनांनीही सोडले । केली निंदा सर्वांनी ।॥३४|॥। कालांतरे दशा भयंकर । वस्त्रही नुरले अंगावर । उदर भराया पोटभर। अन्नही ना मिळे तया ।।३५।। भूतकाळ मागे पडला। नच कोणाचे साह्य तयाला। काय करावे प्रश्न पडला। करणी भोवली पुरतीच ।।३६।। जेव्हा भुकेने अगतिक झाला । तेव्हा अन्य पर्याय नुरला। चौर्यकर्म करू लागला । नगरामाजी त्या समयी ।।३७।। पुढती धृष्टबुद्धीला। शिपायांनी पकडला। तरीही सोडून दिधले त्याला । पितृगौरवाकारणे ।॥३८।। असे बऱ्याचदा घडले । समज देउनी मुक्त केले । अंती चाबकाने फोडले । केले बंदिवान तया ।।३९|| अनेक वेळा शिक्षा केली। तरी नाही बुद्धी पालटली। अखेर राजाची आज्ञा झाली। हद्दपारीची त्यालागी ॥४०। राजदंडाची भीती मनी । प्राणभयास्तव गेला निघुनी । पुनरपि सीमा उल्लंघुनी । नच परतला नगरात ।।४१ || क्षुधातृषेने होऊन व्याकूळ । फिरत राहिला रानोमाळ । मनी म्हणे आला काळ । काय नशिबी नच कळे ।।४२।। प्रारंभी लहान प्राणी मारून । कशीबशी केली गुजराण । पुढती शरपाच घेऊन । करू लागला मृगयेते ।।४३ । उदरभरणास्तव भटकंती । निर्दयता वसली चित्ती । असंख्यात श्वापदे ती । मारिली दुष्टबुद्धीने ।।४४ । सिंह हरीण सूकर चित्तर । चकोर मयूर काक तित्तिर । प्रसंगी उंदीर अथवा जलचर । कित्येक जीव मारियले ।।४५।। पूर्वजन्मी पाप केले। या जन्मी ते असे उद्भवले । दुःखकर्दम नशिबी आले । असुनी कुलवंत तो ।।४६ ॥। व्यथा आणि शोकाकुलता। मनी नित्य भविष्य चिंता । आप्त स्वकीय नुरला त्राता । केवळ एकटा राहिला ।।४७।। पुढती एके दिनी भली । विशेष शुभ घटना घडली। काही पुण्याई होती उरली। आला कौंडिण्य-आश्रमी ।४८ । कृषिभेट घ्यावी म्हणुनी । प्रवेशला त्या स्थानी ।। समग्र व्यग्रता एकवटुनी। मुनीपाशी पातला ।।४९ ।। तधी वैशाख मासानिमित्त । स्नान करूनी भागीरथीत । कौंडिण्य तो मुनिश्रेष्ठ । आला होता नुकताच ।।५०।। तपोधनाते पाहून । धृष्टबुद्धीने केले वंदन । तोच तयाच्या आर्द्र वसनातून । जल पडले तयावरी ।।५१ ॥ स्पर्श होता गंगोदकाचा । झाडा झाला दुष्कृत्यांचा । काळ परम दुर्भाग्याचा । सरला अल्प संगतीने ।।५२ ।। आपोआप हात जुळले । नम्रतेने हृदय भरले। चित्त उपरती पावले। पश्चात्तापे तेधवा ।।५३ ।। तदनंतर कौंडिण्याते । विनविले धरुनी चरणांते । वदला प्रभो पातक मोठे । आजीवन केले मी ।५४ । पापभार तो अनिवार । साहवेना खरोखर । तरी कृपा करुनी मजवर । सांगा उपाय सुटकेचा ।॥५५।। हे विभो ! ब्राह्मणश्रेष्ठा । धन नाही मजपाशी आता। – तरी सुचवावे प्रायश्चित्ता । द्रव्यखर्चाशिवाय जे ।।५६।। तधी कनवाळू तो क्रषी। जाणुनी त्याच्या धारणेसी। म्हणाला पापक्षालनासी। व्रत सांगतो तुजलागी ।।५७ । वैशाख शुक्ल एकादशीव्रत। मोहिनी ऐसे म्हणतात । त्वा तिचे करावे व्रत । ठेवी श्रद्धा मम बचनी ।५८ | या पवित्र तिथीचा। महिमा अगाध आहे साचा । व्रतकत्त्याच्या पातकांचा । नाश करिते लवलाही ।।५९।| जन्मोजन्मी जी केली । ती पापे मेरु एवढाली। त्या सर्वांची करुनी होळी। करिते निष्पाप मानवा ।।६०।। कृषि वाक्य ऐकले । तेणे उद्विग्न चित्त शमले । उपदेशानुसार केले । व्रत विधिपूर्वक ते ।।६१ ।। वसिष्ठ वदले रामचंद्राप्रत । व्रतप्रभाव घे ध्यानात । मोहिनी कृपेने क्षणार्धात । झाला पापमुक्त तो ।।६२।। पुण्यप्रभावे त्या समयाला। त्याचा देहही दिव्य झाला । गरुड येता न्यावयाला। गेला आनंदे वैकुंठी । ।६३|॥ मोहिनी एकादशी व्रत । परम फलदायी सर्वश्रेष्ठ। या चराचर जगतात । नाही त्यासम अन्य ते ।।६४।। आचरणे सौभाग्य वृद्धिंगत । दुःख अज्ञान होय नष्ट । पुण्यफलाच्या तुलनेत । क्षीण यज्ञादी कर्मे ती।।६५।। मोहिनी एकादशी आख्यान । श्रवण अथवा करिता पठण । सहस्र गोदानाचे पावन । फल मिळते त्या नरा।।६६।।

।इति श्रीकूर्मपुराणे वैशाखशुक्लैकादश्याः मोहिनीनाम्न्याः माहात्म्यं संपूर्णम् ।।

।। श्रीकृष्णार्पणमस्तु।। शुभं भवतु!