विजया एकादशी व एकादशी व्रताचे माहात्म्य : २७ फेब्रुवारी २०२२

विजया एकादशी माहात्म्य 

श्रीगणेशाय नमः ।। युधिष्ठिर म्हणाला श्रीकृष्णा । हे वासुदेवा दयाघना । तुझ्या कृपेने आम्हां सर्वांना । भाग्य लाभले श्रवणाचे ।।१।। आता पुन्हा एक विनंती। पुढील तिथीची सांग माहिती। माघ कृष्ण पक्षात कोणती । एकादशी ती येतसे।।२।। कळू दे आम्हां तिचे नाव । महिमा आणि व्रतप्रभाव । श्रीकृष्ण म्हणाला सांगतो सर्व । विस्ताराने तुजलागी ।।३।। माघ कृष्ण एकादशी तिथी । ‘विजया’ नामे प्रसिद्ध जगती । जे कोणी हे व्रत आचरिती। जय मिळतो त्या नरां ।।४।। आता माहात्म्य सांगतो ऐक। तिथी असे | ही पापनाशक। त्याविषयीचे कथानक । तेही असे श्रवणीय ।।५।। एकदा नारदे। ब्रह्मदेवाला। सहज पुसिले त्या वेळा । विजया एकादशीची मजला। सांगा माहिती निजकृपे ।।६।। तैं जाणून त्याची उत्सुकता । विधि म्हणाला ऐक सुता। त्याविषयीची पावन कथा। सांगतो मी तुजलागी। ।॥७ ॥ हे विजया एकादशी व्रत । असे पुरातन अत्यंत । पापनाशक म्हणुनी प्रख्यात । तरी न कोणा सांगितले ।।८।। यायोगे पावन अवतार कथा। तीही संक्षिप्त सांगतो आता। प्रभू राम लक्ष्मण सीता। वनवास तो भोगती ॥९।। चौदा वर्षे विजनवास प्राप्त । तेव्हा राहिले पंचवटीत। परी याच ठायी काननात । महासंकट ओढवले ।। १० ।। सीता माता तपस्विनी। रावणे तिजला नेले पळवुनी। तेणे प्रभू रामचंद्र मनी। अति व्यथित जाहले।।१ १ || दु:खी विमनस्क अवस्थेत । निजभाय्येचा शोध घेत । हिंडत असता अरण्यात । जटायूसी पाहिले ।।१२।। तो गृध्र जरी मरणोन्मुख । तरी सीताहरणविषयक । सांगुनी समस्त कथानक । देह ठेविला तयाने ||१३|| सीताशोधाची दिशा गवसली । दक्षिण लक्षून पावले उचलली । मार्गी जाता अतुर्बळी । कबंध राक्षस मारिला ।।१४।। पुढती झाली सुग्रीव भेट । स्नेह प्रकटला = उभयतात। त्याने रामसाह्यास्तव अफाट । वानर सैन्ये जमविली ।।१५।। सीताशोधास्तव कपिश्रेष्ठी। संचरले महीपृष्ठी । रुद्र अवतार मारुती। लंकेमाजी प्रवेशला ।।१६।। तेथील अशोक बनात। जानकी मातेची घडली भेट । विश्वासदर्शक खूणगोष्ट। राममुद्रिका दाखविली ।।१७ ॥। तदनंतर तो हनुमंत । अशोकवनाचा विध्वंस करीत। सहस्ावधी नतद्रष्ट। असुरांते मारिले ।। १८ ।। पुढती लंकादहन केले। महत्कार्य संपादिले। रामास जाउनी सांगितले । इतिवृत्त सीतेचे ।। १९। त्यानुसार चढाईचे । पुढील बेत ठरले साचे । सैन्य घेउनी सुग्रीवाचे । राम निघाले लंकेसी ।।२०।। कपिप्रिय रघुनंदन । मार्गी चालले त्वरा करून । नद्या पर्वत ओलांडून। सागरतीरी पातले ।।२१।। जलाशय अतिविस्तीर्ण। पाहूनी चकित झाले मन । तैं किंचित हास्य करून । काय म्हणती अनुजाते।।२२।। वदले सौमित्रा काय करावे । कोणत्या पुण्याने तरून जावे । प्रयत्न मार्गी लागावे । उपाय सांगी मजलागी ।।२३।। वरुणालय हा अंतहीन । नक्रादी जलचर त्यामधून । सुखासुखी उल्लंघून । जाणे कठीण वाटते ।।२४।। तधी वदला भ्राता लक्ष्मण । बंधो ! आदिदेव तू प्राचीन । तरी उपाय सांगतो छान । उपयुक्त जो कार्यासी ।।२५।। येथून जवळच दोन कोसावर । एक बेट समुद्रावर। दिव्य आश्रम तेथवर। आहे बकदाल्भ्याचा ।।२६।। ऋषि असे हा पुरातन । महातपस्वी आयुष्यमान । त्याने आपुल्या जीवनी जाण । अनेक विधाते पाहिले ।।२७।। तुवा ‘त्याची भेट घेऊन । उपाय पुसावा आदर धरून । ऐकुनी ते शुभवचन । राम प्रसन्न मानसी ।।२८।। लक्ष्मणाचे म्हणणे ऐकले। क्रषिश्रेष्ठाच्या दर्शना गेले । साष्टांग प्रणिपाते तोषविले । बकदाल्भ्यासी तेधवा ।।२९।। तधी पुराणपुरुष परमेश्वर । तो श्रीराम मनुष्य अवतार । भेटीस पातला म्हणुनी सत्वर । ऋषी धावला स्वागता ।।३०।। आदराने क्षेमालिंगन । बैसावया दिधले आसन । उत्तम आदरातिथ्य करून। कारणं पुसिले येण्याचे ।।३१।। श्रीराम वदले विप्रश्रेष्ठा । लंकानगरी जिंकण्याकरिता । ससैन्य येथे आलो आता । परी मार्ग खुंटला।।३२|॥ सन्मुख सागर अपरंपार । पाहुनी हतबल खरोखर । तुझे साह्य झाले जर । कार्यभाग तो साधेल ।।३३ ।। सहज सत्संग घडावा। तुझा मजवर प्रसाद व्हावा । तरून जाण्याचा उपाय कळावा। म्हणुनी दर्शना आलो मी ।।३४।। दाल्भ्य म्हणाला राघवाप्रत । व्रतउपाय सांगतो येथ । दृढभावे आचरिता सहजगत । यश मिळेल तुजलागी ।३५|| दैत्य संहार घडेल । लंका तीही जिंकशील। त्रैलोक्यात कीर्ती होईल । तरी करावे सद्भावे ।।३६।। माघ कृष्ण पक्षांतर्गत । विजया एकादशी येत । त्या दिनी करिता व्रत । दुस्तर समुद्र ही तरशील।।३७।। तरी दाशरथा या व्रताचा। फलदायक विधी साचा। श्रवण करिता मानसीचा। भाव एकाग्र ठेवी पां ।३८।। दशमी दिनी व्रतारंभ । घ्यावा एक मृत्तिका कुंभ । स्वर्ण रजत वा ताम्रकुंभ। तोही उपयुक्त जाणावा ।।३९।। त्यात उदक पल्लव घालावे । सप्तधान्याचे चौरस करावे । त्या बैठकीवरी स्थापावे । अति उत्तम स्थंडिली।।४०।। जवयुक्त पूर्णपात्र। एक ठेवावे कुंभावर। त्यावर नारायणमूर्ती सुंदर । ठेवावी शुद्ध कनकाची।।४१ ।। अन्य दिनी एकादशीस। करुनी प्रातःस्नानास। कलशासह नारायण । षोडशोपचारे पूजावे ।।४२ ।। गंध धूप दीप नैवेद्ययुक्त। पूजन करावे यथास्थित । डाळिंब श्रीफळ उपयुक्त । अन्य साहित्य अर्पावे ।।४३।। नारायणाचे गुण गावे । त्या दिनी कुंभार सन्निध राहावे। भावभक्तीने भजन करावे । रात्र समयी जागरण ।।४४।। दुसऱ्या दिवशी द्वादशीस। सूर्योदयाच्या समयास। कुंभ नेउनी जलतीरास। स्थापन करावा आदरे ।।४५।। नदी तडाग अथवा निर्झर। स्थान असावे स्वच्छ सुंदर। आदरे पूजावे त्या भूमीवर। कुंभासह नारायणा ॥४६॥ नंतर कुंभ व हरिमूर्ती। द्यावी वेदज्ञ विप्राप्रती। तदनुषंगे महादाने ती। अर्पावी पूर्ण भक्तीने ।।४७ ॥ व्रत असे हे परमपावन । कपिश्रेष्ठींना समवेत घेऊन । तुवा आचरावे रघुनंदन । तेणे विजय मिळेल ।।४८।। श्रीरामे मानिले क्रषिवचन । केले व्रत भाव धरून । युद्धप्रसंगी रावण मारून। विजयश्री मिळविली ।।४९।। श्रीकृष्ण म्हणाला धर्माप्रत । ब्रत आचरिता |विधियुक्त । नर होउनी जयवंत । मिळतो स्वर्गलोक तया ।५०।। म्हणुनी विजया एकादशीचे । व्रत अवश्य करावे साचे । माहात्म्य श्रवण पठणाचे । जळती समस्त पातके ।।५१।। त्या नराते सहजगत । वाजपेय यागाचे फल प्राप्त। प्रयत्नपूर्वक करता – निश्चित । होय प्रसन्न महाप्रभू ।।५२।।

।। इति श्रीस्कंदपुराणे माघकृष्णैकादश्याः विजयानाम्न्याः माहात्म्यं संपूर्णम् ।।

॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ।॥।

शुभं भवतु !